قاهِرِه (عربی: القاهِرَة، انگلیسی: Cairo کای‌رُ، از ریشهٔ قَهَرَ، به معنای: چیره‌شده) پایتخت مصر۱ و بزرگترین شهر جهان عرب و خاورمیانه است.۲ این شهر در بخش شمال شرقی مصر در نزدیکی دلتای نیل جای دارد، رود نیل از میانش می‌گذرد و دریای مدیترانه در ۱۶۵ ک. م شمال آن می‌باشد.۳ کلان شهر قاهره با ۱۴٬۴۵۰٬۰۰۰ نفر و ۸۶٬۳۶۹ ک. م مساحت، شانزدهمین شهر پرجمعیّت جهان است.
قاهره در سال ۹۶۹ م (۳۵۸ ق ۳۴۷ ش) ساخته شد. در طول تاریخ پایتخت خاندان‌های بزرگ مصر بوده است و از مهمترین مراکز تمدن اسلامی در سده‌های میانه بوده است و در سدهٔ ۱۰ م جز نیشابور و بغداد همتایی در جهان اسلام نداشت؛ از این رو، امروزه غنی از مسجدهای تاریخی (که بدین سبب به شهرِ هزار منار مشهور است)، موزه‌های مصر باستان و تاریخ اسلامی، کتابخانه‌ها و مؤسسات نشر است و مرکز گسترش فکری اسلامی و عربی شمرده می‌شود. این شهر همچنین دارای قدیمیترین و بزرگترین صنعت فیلم سازی و موسیقی در جهان عرب است.۴ به سبب دانشگاه الازهر، که به عنوان یک مدرسه در سال ۹۷۰ م ساخته شد، دومین بنیاد کهنِ آموزشی عالی در جهان به شمار می‌رود.
در حال حاضر این شهر یک پایتخت ملی با طراوت و پر رفت‌وآمد است و به ازای هر مایل مربع یکی از بیشترین تراکم‌های جمعیتی دنیا را دارد. با وجود اینکه شهر در تنازع با تأثیرات منفی اجتماعی و محیطی تراکم جمعیت است ولی همچنان به عنوان مرکز اصلی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مصر و نخستین مقصد برای گردشگران باقی‌مانده‌است.
تاریخ
یک طرّاحی از فسطاط
ریشهٔ نام و نخستین آبادانی
اولین سکونتگاه در منطقهٔ قاهره، فُسطاط بود که آن اولین پایتخت مصر پس از اسلام است. این شهر در سال بیستم ق (۶۴۱ م) با تلاش فاتح مصر از سوی مسلمانان، عمرو بن عاص ساخته شد که مسجد، بازار و بناهای دفاعی مهمترین بخش‌های آن به شمار می‌رفت. مسجد آن هنوز پابرجاست و مسجد عمرو عاص نامیده می‌شود. این مسجد را نخستین مسجد در قارهٔ آفریفا می‌دانند. فسطاط دارای ارتباط بازرگانی (کاروان‌ها) و فرهنگی با سراسر جهان اسلام بود و یکی از امصار شمرده می‌شد، از سوی آن فتوحات بعدی مسلمانان در افریقیه ادامه یافت و در دورهٔ فرمانروایان بعدی گسترش پیدا کرد.
قاهره در سده‌های میانه
در سال ۹۶۹ (میلادی) جوهر صقلی شهری نو را در شمال فسطاط در سه سال بنیان نهاد که آن را المنصوریة نامید. سپس خلیفهٔ فاطمی، المعز لدین‌الله در ۷ رمضان ۳۶۱ (=۱۱ ژوئن ۹۷۲ م)درون آن جای گرفت و آن را پایتخت خلافت فاطمیان قرار داد و آن را القاهِرَة (al-Qahirah)، به معنی شهری که بر آن قاهر/چیره شده، نامید. او در قصری که جوهر بنا نهاده بود، جای گرفت و در روز دوم رسماً خلافت خود را اعلام کرد. از آن تاریخ، پیروی قاهره از بغداد (خلافت عباسیان) بریده شد.
دوران فاطمیان، درخشان‌ترین دورهٔ تاریخ قاهره و مصر در سده‌های میانه بوده است. مساحت آن را نزدیک به ۳۴۰ فدان گفته‌اند و دیوارهای آجری شهر را در بر می‌گرفته‌اند. دانشگاه الازهر، به عنوان یک مدرسه در کنار مسجد الازهر در سال ۹۷۰ م ساخته شد، که دومین بنیاد کهنِ آموزش عالی در جهان به شمار می‌رود که همچنان پویایی دارد. همچنین، دروازه‌های بزرگی در قاهره در دوره فاطمی ساخته شد که مشهوترین آن‌ها زویلة، نصر و فتوح نام داشت.
ناصر خسرو از بزرگان سدهٔ دهم میلادی، که خود سه یا شش سال در پایتخت فاطمیان، قاهره، در دوران المستنصر بالله اقامت داشت؛ در سفرنامهٔ خود نوشت:
در وقتی که المعز لدین الله بیامد در مصر سپاهسالاری از آن خلیفه بغداد بود پیش معز آمد به طاعت و معز با لشکر بدان موضع که امروز قاهره است فرود آمد و آن لشکرگاه را قاهره نام نهادند آنچه آن لشکر آن جا را قهر کرد فتح کرد و فرمان داد تا هیچ‌کس از لشکر وی به شهر در نرود و به خانه کسی فرو نیاید، و بر آن دشت مصری بنا فرمود و حاشیت خود را فرمود تا هرکس سرایی و بنایی بیناد افکند و آن شهری شد که نظیر آن کم باشد
— سفرنامه، بخش صفت قاهره، ۵
او همچنین نیشابور سدهٔ ۱۰ م را تنها شهری را می‌دانست که می‌توانست برابر با قاهره باشد.
دوران عثمانی
عصر نوین
انقلاب سال ۲۰۱۱
یک معترض پرچم مصر را برمی افرازد، در پی تظاهرات ۲۵ ژانویه ۲۰۱۱.
نوشتار اصلی: انقلاب مصر (۲۰۱۱)
در پی انقلاب سال ۲۰۱۱ در مصر، میدان تحریر در منطقهٔ مرکزی شهر قاهره، به نماد مبارزه علیه حکومت حسنی مبارک تبدیل شده‌بود.۶
شهرهای پیوسته
جغرافیا
قاهره در شمال مصر که با نام مصر سفلی شناخته می‌شود، در ۱۶۵ کیلومتری جنوب دریای مدیترانه و ۱۲۰ کیلومتری غرب خلیج و آبراه سوئز قرار دارد.۷ شهر در طول رود نیل کشیده‌شده‌است، بلافاصله در جنوب نقطه‌ای که رود دره محدود به صحرا و شاخه‌های آن را به درون ناحیه پست دلتای نیل ترک می‌کند. هرچند کلانشهر قاهره از نیل به تمام جهات گسترده‌شده، شهر قاهره تنها کرانه شرقی رود و دو جزیره میان آن در مساحتی برابر با ۴۵۳ کیلومتر مربع را شامل می‌شود.۸۹
Egypt-Al Qahirah.png اسماعیلیه، رشید، پرت سعید شبه جزیره سینا و دریای مدیترانه دلتای نیل، بنها ،طنطا، محلة الکبری، منصوره دمیاط و دریای مدیترانه دمنهور، رشید، اسکندریه و دریای مدیترانه Egypt-Al Qahirah.png
سوئز، خلیج سوئز، شبه جزیره سینا شمال شهرک ششم اکتبر
شرق قاهره غرب
جنوب
خلیج سوئز، عین سخنه حلوان، بنی سویف صحرای غربی ، فیوم
گردشگری
فرهنگ و هنر
هنرهای نمایشی: خانهٔ اپرای قاهره جدید (کانون فرهنگی ملی) در سال ۱۹۸۰ و پس از اینکه خانهٔ اپرای اصلی متعلق به قرن نوزدهم در سال ۱۹۷۱ در آتش ویران شد، مورد بازسازی قرار گرفت و اکنون عرصهٔ اصلی برای هنرهای نمایشی شهر است. در خانهٔ اپرای قاهره تئاتر سیاحتی و برنامهٔ گروه‌های موسیقی، باله و شرکت اپرای باله و ارکستر قاهره برنامه اجرا می‌کنند.
اپرای قاهره در جایگاه‌های نمایشی شبیه به پارک ناحیهٔ جزیره (Gazirah Exhibition Grounds) واقع شده‌است که شامل تئاتر در فضای آزاد، آمفی تئاتر و دو سالن سرپوشیده‌است. مرکز مجهز و جدیدتر کنفرانس بین‌المللی قاهره با گنجایش ۲۵۰۰ صندلی در حومهٔ شهری مدینه النصر (Madinat Nasr)، پیشکشی از جانب چینی‌ها در سال ۱۹۹۱ بود. این مرکز در سال بعد و با اجرای بالهٔ گیرگوویچ (Grigorovich Ballet) از تئاتر بولشوی روسیه، گشایش یافت. جایگاه‌های اجرای مردمی قاهره اسلامی بویژه در دورهٔ تعطیلات ماه رمضان خانهٔ مجموعه‌های هنری زینب خاتون (Zeinab Khatoun) و القاری (Al-Ghouri) هستند. نمایش‌ها و کنسرت‌ها نیز در تالار اورت (Ewart Hall) و سالن تئاتر والاس (Wallace Theater)، واقع در محوطهٔ دانشگاه آمریکایی قاهره، به اجرا در می‌آید. قاهره مرکزی برای تئاتر مشروع عربی است اگرچه این اجرائات در معرض سانسور دولتی هستند. رقص باله و مدرن از محبوبیت قابل ملاحظه‌ای در قاهره برخوردارند، شرکت رقص باله (بالهٔ قاهره) در سال ۱۹۶۰ و با کمک اتحاد جماهیر شوروی که معلمین رقص خود را برای آموزش اعضای شرکت به قاهره فرستاد، تأسیس شد. هر چند با اخراج مشاورین شوروی از مصر در سال ۱۹۷۲ اجرای بالهٔ روسی نیز پایان یافت. بعد از این از کیفیت کاری گروه‌های هنری کاسته شد ولی در سال ۱۹۹۱ و با اضافه شدن رقصنده‌هایی از روسیه و ایتالیا این گروه‌ها تقویت شدند.
قاهره را نیز پایتخت سینمای جهان عرب می‌دانند، تئاتر عروسکی قاهره از اکتبر تا می و در باغهای ازبکیه (Ezbekiyya Gardens) واقع در شمال آتابا (Ataba)، به اجرا در می‌آید.
قاهِرِه (عربی: القاهِرَة، انگلیسی: Cairo کای‌رُ، از ریشهٔ قَهَرَ، به معنای: چیره‌شده) پایتخت مصر۱ و بزرگترین شهر جهان عرب و خاورمیانه است.۲ این شهر در بخش شمال شرقی مصر در نزدیکی دلتای نیل جای دارد، رود نیل از میانش می‌گذرد و دریای مدیترانه در ۱۶۵ ک. م شمال آن می‌باشد.۳ کلان شهر قاهره با ۱۴٬۴۵۰٬۰۰۰ نفر و ۸۶٬۳۶۹ ک. م مساحت، شانزدهمین شهر پرجمعیّت جهان است.
قاهره در سال ۹۶۹ م (۳۵۸ ق ۳۴۷ ش) ساخته شد. در طول تاریخ پایتخت خاندان‌های بزرگ مصر بوده است و از مهمترین مراکز تمدن اسلامی در سده‌های میانه بوده است و در سدهٔ ۱۰ م جز نیشابور و بغداد همتایی در جهان اسلام نداشت؛ از این رو، امروزه غنی از مسجدهای تاریخی (که بدین سبب به شهرِ هزار منار مشهور است)، موزه‌های مصر باستان و تاریخ اسلامی، کتابخانه‌ها و مؤسسات نشر است و مرکز گسترش فکری اسلامی و عربی شمرده می‌شود. این شهر همچنین دارای قدیمیترین و بزرگترین صنعت فیلم سازی و موسیقی در جهان عرب است.۴ به سبب دانشگاه الازهر، که به عنوان یک مدرسه در سال ۹۷۰ م ساخته شد، دومین بنیاد کهنِ آموزشی عالی در جهان به شمار می‌رود.
در حال حاضر این شهر یک پایتخت ملی با طراوت و پر رفت‌وآمد است و به ازای هر مایل مربع یکی از بیشترین تراکم‌های جمعیتی دنیا را دارد. با وجود اینکه شهر در تنازع با تأثیرات منفی اجتماعی و محیطی تراکم جمعیت است ولی همچنان به عنوان مرکز اصلی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مصر و نخستین مقصد برای گردشگران باقی‌مانده‌است.
تاریخ
یک طرّاحی از فسطاط
ریشهٔ نام و نخستین آبادانی
اولین سکونتگاه در منطقهٔ قاهره، فُسطاط بود که آن اولین پایتخت مصر پس از اسلام است. این شهر در سال بیستم ق (۶۴۱ م) با تلاش فاتح مصر از سوی مسلمانان، عمرو بن عاص ساخته شد که مسجد، بازار و بناهای دفاعی مهمترین بخش‌های آن به شمار می‌رفت. مسجد آن هنوز پابرجاست و مسجد عمرو عاص نامیده می‌شود. این مسجد را نخستین مسجد در قارهٔ آفریفا می‌دانند. فسطاط دارای ارتباط بازرگانی (کاروان‌ها) و فرهنگی با سراسر جهان اسلام بود و یکی از امصار شمرده می‌شد، از سوی آن فتوحات بعدی مسلمانان در افریقیه ادامه یافت و در دورهٔ فرمانروایان بعدی گسترش پیدا کرد.
قاهره در سده‌های میانه
در سال ۹۶۹ (میلادی) جوهر صقلی شهری نو را در شمال فسطاط در سه سال بنیان نهاد که آن را المنصوریة نامید. سپس خلیفهٔ فاطمی، المعز لدین‌الله در ۷ رمضان ۳۶۱ (=۱۱ ژوئن ۹۷۲ م)درون آن جای گرفت و آن را پایتخت خلافت فاطمیان قرار داد و آن را القاهِرَة (al-Qahirah)، به معنی شهری که بر آن قاهر/چیره شده، نامید. او در قصری که جوهر بنا نهاده بود، جای گرفت و در روز دوم رسماً خلافت خود را اعلام کرد. از آن تاریخ، پیروی قاهره از بغداد (خلافت عباسیان) بریده شد.
دوران فاطمیان، درخشان‌ترین دورهٔ تاریخ قاهره و مصر در سده‌های میانه بوده است. مساحت آن را نزدیک به ۳۴۰ فدان گفته‌اند و دیوارهای آجری شهر را در بر می‌گرفته‌اند. دانشگاه الازهر، به عنوان یک مدرسه در کنار مسجد الازهر در سال ۹۷۰ م ساخته شد، که دومین بنیاد کهنِ آموزش عالی در جهان به شمار می‌رود که همچنان پویایی دارد. همچنین، دروازه‌های بزرگی در قاهره در دوره فاطمی ساخته شد که مشهوترین آن‌ها زویلة، نصر و فتوح نام داشت.
ناصر خسرو از بزرگان سدهٔ دهم میلادی، که خود سه یا شش سال در پایتخت فاطمیان، قاهره، در دوران المستنصر بالله اقامت داشت؛ در سفرنامهٔ خود نوشت:
در وقتی که المعز لدین الله بیامد در مصر سپاهسالاری از آن خلیفه بغداد بود پیش معز آمد به طاعت و معز با لشکر بدان موضع که امروز قاهره است فرود آمد و آن لشکرگاه را قاهره نام نهادند آنچه آن لشکر آن جا را قهر کرد فتح کرد و فرمان داد تا هیچ‌کس از لشکر وی به شهر در نرود و به خانه کسی فرو نیاید، و بر آن دشت مصری بنا فرمود و حاشیت خود را فرمود تا هرکس سرایی و بنایی بیناد افکند و آن شهری شد که نظیر آن کم باشد
— سفرنامه، بخش صفت قاهره، ۵
او همچنین نیشابور سدهٔ ۱۰ م را تنها شهری را می‌دانست که می‌توانست برابر با قاهره باشد.
دوران عثمانی
عصر نوین
انقلاب سال ۲۰۱۱
یک معترض پرچم مصر را برمی افرازد، در پی تظاهرات ۲۵ ژانویه ۲۰۱۱.
نوشتار اصلی: انقلاب مصر (۲۰۱۱)
در پی انقلاب سال ۲۰۱۱ در مصر، میدان تحریر در منطقهٔ مرکزی شهر قاهره، به نماد مبارزه علیه حکومت حسنی مبارک تبدیل شده‌بود.۶
شهرهای پیوسته
جغرافیا
قاهره در شمال مصر که با نام مصر سفلی شناخته می‌شود، در ۱۶۵ کیلومتری جنوب دریای مدیترانه و ۱۲۰ کیلومتری غرب خلیج و آبراه سوئز قرار دارد.۷ شهر در طول رود نیل کشیده‌شده‌است، بلافاصله در جنوب نقطه‌ای که رود دره محدود به صحرا و شاخه‌های آن را به درون ناحیه پست دلتای نیل ترک می‌کند. هرچند کلانشهر قاهره از نیل به تمام جهات گسترده‌شده، شهر قاهره تنها کرانه شرقی رود و دو جزیره میان آن در مساحتی برابر با ۴۵۳ کیلومتر مربع را شامل می‌شود.۸۹
Egypt-Al Qahirah.png اسماعیلیه، رشید، پرت سعید شبه جزیره سینا و دریای مدیترانه دلتای نیل، بنها ،طنطا، محلة الکبری، منصوره دمیاط و دریای مدیترانه دمنهور، رشید، اسکندریه و دریای مدیترانه Egypt-Al Qahirah.png
سوئز، خلیج سوئز، شبه جزیره سینا شمال شهرک ششم اکتبر
شرق قاهره غرب
جنوب
خلیج سوئز، عین سخنه حلوان، بنی سویف صحرای غربی ، فیوم
گردشگری
فرهنگ و هنر
هنرهای نمایشی: خانهٔ اپرای قاهره جدید (کانون فرهنگی ملی) در سال ۱۹۸۰ و پس از اینکه خانهٔ اپرای اصلی متعلق به قرن نوزدهم در سال ۱۹۷۱ در آتش ویران شد، مورد بازسازی قرار گرفت و اکنون عرصهٔ اصلی برای هنرهای نمایشی شهر است. در خانهٔ اپرای قاهره تئاتر سیاحتی و برنامهٔ گروه‌های موسیقی، باله و شرکت اپرای باله و ارکستر قاهره برنامه اجرا می‌کنند.
اپرای قاهره در جایگاه‌های نمایشی شبیه به پارک ناحیهٔ جزیره (Gazirah Exhibition Grounds) واقع شده‌است که شامل تئاتر در فضای آزاد، آمفی تئاتر و دو سالن سرپوشیده‌است. مرکز مجهز و جدیدتر کنفرانس بین‌المللی قاهره با گنجایش ۲۵۰۰ صندلی در حومهٔ شهری مدینه النصر (Madinat Nasr)، پیشکشی از جانب چینی‌ها در سال ۱۹۹۱ بود. این مرکز در سال بعد و با اجرای بالهٔ گیرگوویچ (Grigorovich Ballet) از تئاتر بولشوی روسیه، گشایش یافت. جایگاه‌های اجرای مردمی قاهره اسلامی بویژه در دورهٔ تعطیلات ماه رمضان خانهٔ مجموعه‌های هنری زینب خاتون (Zeinab Khatoun) و القاری (Al-Ghouri) هستند. نمایش‌ها و کنسرت‌ها نیز در تالار اورت (Ewart Hall) و سالن تئاتر والاس (Wallace Theater)، واقع در محوطهٔ دانشگاه آمریکایی قاهره، به اجرا در می‌آید. قاهره مرکزی برای تئاتر مشروع عربی است اگرچه این اجرائات در معرض سانسور دولتی هستند. رقص باله و مدرن از محبوبیت قابل ملاحظه‌ای در قاهره برخوردارند، شرکت رقص باله (بالهٔ قاهره) در سال ۱۹۶۰ و با کمک اتحاد جماهیر شوروی که معلمین رقص خود را برای آموزش اعضای شرکت به قاهره فرستاد، تأسیس شد. هر چند با اخراج مشاورین شوروی از مصر در سال ۱۹۷۲ اجرای بالهٔ روسی نیز پایان یافت. بعد از این از کیفیت کاری گروه‌های هنری کاسته شد ولی در سال ۱۹۹۱ و با اضافه شدن رقصنده‌هایی از روسیه و ایتالیا این گروه‌ها تقویت شدند.
قاهره را نیز پایتخت سینمای جهان عرب می‌دانند، تئاتر عروسکی قاهره از اکتبر تا می و در باغهای ازبکیه (Ezbekiyya Gardens) واقع در شمال آتابا (Ataba)، به اجرا در می‌آید.
قاهِرِه (عربی: القاهِرَة، انگلیسی: Cairo کای‌رُ، از ریشهٔ قَهَرَ، به معنای: چیره‌شده) پایتخت مصر۱ و بزرگترین شهر جهان عرب و خاورمیانه است.۲ این شهر در بخش شمال شرقی مصر در نزدیکی دلتای نیل جای دارد، رود نیل از میانش می‌گذرد و دریای مدیترانه در ۱۶۵ ک. م شمال آن می‌باشد.۳ کلان شهر قاهره با ۱۴٬۴۵۰٬۰۰۰ نفر و ۸۶٬۳۶۹ ک. م مساحت، شانزدهمین شهر پرجمعیّت جهان است.
قاهره در سال ۹۶۹ م (۳۵۸ ق ۳۴۷ ش) ساخته شد. در طول تاریخ پایتخت خاندان‌های بزرگ مصر بوده است و از مهمترین مراکز تمدن اسلامی در سده‌های میانه بوده است و در سدهٔ ۱۰ م جز نیشابور و بغداد همتایی در جهان اسلام نداشت؛ از این رو، امروزه غنی از مسجدهای تاریخی (که بدین سبب به شهرِ هزار منار مشهور است)، موزه‌های مصر باستان و تاریخ اسلامی، کتابخانه‌ها و مؤسسات نشر است و مرکز گسترش فکری اسلامی و عربی شمرده می‌شود. این شهر همچنین دارای قدیمیترین و بزرگترین صنعت فیلم سازی و موسیقی در جهان عرب است.۴ به سبب دانشگاه الازهر، که به عنوان یک مدرسه در سال ۹۷۰ م ساخته شد، دومین بنیاد کهنِ آموزشی عالی در جهان به شمار می‌رود.
در حال حاضر این شهر یک پایتخت ملی با طراوت و پر رفت‌وآمد است و به ازای هر مایل مربع یکی از بیشترین تراکم‌های جمعیتی دنیا را دارد. با وجود اینکه شهر در تنازع با تأثیرات منفی اجتماعی و محیطی تراکم جمعیت است ولی همچنان به عنوان مرکز اصلی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مصر و نخستین مقصد برای گردشگران باقی‌مانده‌است.