میدان امام خمینی (نام‌های پیشین:میدان توپخانه، میدان سپه) نام میدانی تاریخی واقع در مرکز شهر تهران است. این میدان در سال ۱۲۸۴ هجری قمری در دوره ناصرالدین شاه و به دستور امیر کبیر ساخته و ساختمان‌های گرداگرد آن بارها تخریب و نوسازی شده‌اند. میدان توپخانه از گذشته‌های دور مرکز حمل و نقل و ترافیک شهر تهران و همچنین محل گردهمایی‌های اعتراضی و همچنین اعدام برخی از محکومان نامی بوده‌است. این میدان هم‌اکنون کانون اداری و تجاری به شمار می‌رود.
اين میدان محل تقاطع خیابان‌های اصلی و كلیدی شهر تهران است، به گونه‌ای كه خیابان‌های لاله‌زار و فردوسی، به‌ترتيب از شمال غرب و شمال شرق و خیابان امام‌خمینی (خیابان سپه) از شرق، خیابان‌های باب‌همایون و ناصرخسرو به‌ترتیب از جنوب شرق و جنوب غرب، به اين ميدان می‌پيوندند.
تاریخچه
ساختمان تلگرافخانه در دهه سی خورشیدی
ساختمان شهرداری و میدان توپخانه در دهه سی خورشیدی
میدان توپخانه دارای پهنایی نزدیک به ۱۱۰ متر و درازای تقریبا ۲۲۰ متر و چهارگوش مستطیلی است که دقیقا از تناسبات توصیه‌شده در دوره نوزایی (رنسانس) و باروک پیروی می‌کند.۲
کار ساخت میدان توپخانه در سال ۱۲۸۴ هجری قمری، و به دستور میرزاتقی‌خان امیرکبیر، در زمینی مستطیل شکل و در بیابان شمالی میدان توپخانه قدیم (میدان ارگ کنونی) آغاز شد. پیش از آن و از زمان فتحعلی‌شاه، این بیابان برای جایگیری توپ‌ها و توپچی‌ها اختصاص داشت. معمار میدان محمدابراهیم‌خان آذربایجانی (دایی کامران‌میرزا) بود. کار ساخت میدان ده سال به درازا انجامید و در سال ۱۲۹۴ قمری به دستور اعتمادالسلطنه پایان گرفت.۳ این میدان از نخستین گذرگاه‌های تهران است که سنگفرش و بعدها اسفالت شده‌است.۴
در گذر زمان ساختمان‌های گوناگونی در این میدان بر پا شده که در جای خود از مهمترین مراکز دولتی به شمار می‌رفتند.۲ در آغاز حصاری از ساختمان‌های دو طبقه طاق ضربی (همانند میدان نقش جهان) در چهارگوشه آن برای جای دادن ابزارهای جنگی و نیروهای وابسته به آن بنا شده بود. پس از تخریب این بنای یکنواخت و منظم اولیه، در سمت غرب میدان ساختمان نظمیه و در ضلع شرق آن ساختمان بانک شاهی ایران بر پا گردید. سپس در ضلع شمال ساختمان اداره بلدیه (ساختمان شهرداری) ساخته شد و پس از آن در جنوب میدان ساختمان تلگرافخانه بنا شد. آن گاه نظمیه دوباره تغییر شکل داد و تجدید بنا شد و در ضلع جنوب‌غربی میدان اداره عبور و مرور (راهنمایی و رانندگی) ساخته شد. سپس بانک شاهی تغییر شکل داده شد به جای بنای نخستین، ساختمان جدید بانک بازرگانی (بانک تجارت کنونی) بر پا شد. ساختمان تلگراف خانه نیز تخریب و به جای آن ساختمان بلندمرتبه وزارت پست و تلگراف و تلفن بنا شد. ساختمان بلدیه نیز که به شهرداری تغییر نام داده بود، تخریب گردید و جای آن به پایانه اتوبوسرانی شرکت واحد سپرده شد و سرانجام به جای اداره راهنمایی و رانندگی، ایستگاه مترو امام خمینی (توپخانه) ساخته شد.۵
شواهد تاریخی در تهران نشان می‌دهد که میدان توپخانه سه دوره دگرگونی را پشت سر نهاده است و در هر یک از این سه دوره، ساختمان‌ها و بناهای آن تخریب و ساختمان‌های تازه‌ای به جای آن‌ها بر پا شده است. با این وجود، سیمای تاریخی این میدان با بنای تلگراف خانه که معماری آن مشابه میدان حسن‌آباد تهران است، بیش از سیمای دیگر دوره‌ها در یادها مانده است.۶
کاربری پیشین
میدان توپخانه از بدو احداث، مرکزی برای تجمع، آتشبازی، مشق و رژه نظامی و همچنین اعدام محکومان بوده‌است. برخی بر این باورند که طراح میدان در هنگام طراحی آن به میدان نقش جهان اصفهان نیز نظر داشته‌است.۷ در اوایل احداث میدان، چند عراده توپ غنیمتی شاه عباس صفوی از پرتغالی‌های جزیره هرمزدر آن قرار داده شده بود. همچنین توپی به نام توپ مروارید که از ساخته‌های دوران فتحعلی‌شاه بود در میدان به نمایش گذاشته شده بود.۸
میدان توپخانه از نخستین گذرگاه‌های تهران است که سنگفرش شده و در دوره‌ای به عنوان نقطه پیوند میان بخش نوین و بخش کهن تهران قلمداد می‌شد.۹
با آغاز دگرگونی‌های شهرسازی نوین از میانه‌های دوره قاجار و به ویژه از دوره پهلوی، میدان توپخانه بناهای نوینی مانند عمارت تلگرافخانه و پست‌خانه، بانک، بلدیه و نظمیه را در کنار خود می‌بیند. عناصری که از شاخصه‌های مدرنیته به شمار می‌رود و برای میدان توپخانه ناشناس است. از این مقطع به بعد میدان دارای کاکردی ویژه می‌شود، به گونه‌ای که با این دگردیسی‌ها این میدان بر آن است که چهرهٔ مدرن شده شهرهای ایرانی برای فرنگیان و خارجیانی که به ایران سفر می‌کنند فراهم آورد.۲
گردهمایی‌ها و راهپیمایی‌های سیاسی و اجتماعی
در دوره مشروطه این میدان به دلیل نزدیکی به ارگ سلطنتی و نیز میدان بهارستان بارها محل تجمع مخالفان مشروطه بود و واقعه میدان توپخانه در این میدان رخ داد.۱۰
در سال‌های ملی شدن صنعت نفت ایران هم راهپیمایی‌ها و گردهمایی‌های بسیاری در این میدان انجام می‌شد.۱۱ در روزهای نزدیک به کودتای ۲۸ مرداد این میدان صحنه تظاهرات و میتینگ نیروهای مخالف شاه و هواداران مصدق بود. در همین روزها بود بود که تندیس رضاشاه در این میدان در روز ۲۶ مرداد ۱۳۳۲ برانداخته شد.۱۱ در روزهای پس از خروج محمدرضاشاه در جریان انقلاب ۱۳۵۷ مخالفان در این میدان تجمع کرده و تندیس شاه را به زیر کشیدند.۱۲
در جریان اعتراضات به نتایج انتخابات ایران در سال ۱۳۸۸ نیز این میدان محل راهپیمایی سکوت و گردهمایی شمار بسیار زیادی از معترضان در روز ۲۸ خرداد ۱۳۸۸ بوده‌است.۱۳
از مهمترین اعدام‌های سیاسی - قضایی انجام گرفته در این میدان می‌توان به اعدام شیخ فضل‌الله نوری، نایب حسین کاشی و اصغر قاتل اشاره نمود.۵
راهپیمایی هواداران ملی شدن صنعت نفت ایران
میتینگ حزب توده در مرداد ۱۳۳۲
نصب عکس شاه به جای تندیس برانداخته‌شده در روز ۲۸ مرداد
تظاهرات هواداران شاه در روز ۲۸ مرداد جلوی عمارت شهرداری
برانداختن تندیس رضاشاه در سال ۱۳۵۷
راهپیمایی سکوت هواداران جنبش سبز در میدان توپخانه
جایگاه
میدان توپخانه در محدوده منطقه ۱۲ شهرداری تهران جای گرفته است. خیابان فردوسی در شمال غربی، خیابان لاله‌زار و خیابان اکباتان در شمال شرقی، خیابان امیرکبیر و خیابان ناصرخسرو در جنوب شرقی، خیابان باب‌همایون (الماسیه) در جنوب غربی و خیابان امام‌خمینی (خیابان سپه) در غرب، به میدان متصل می‌شوند.۱۴
ساختمان‌های پیرامون
عکس قدیمی از ساختمان بانک شاهی ایران (ساختمان بانک تجارت کنونی) در بخش شرقی میدان
با وجودی که میدان در آغاز به‌گونه یکپارچه طراحی و ساخته شد، اما پس از احداث، دستخوش دگرگونی‌های بسیاری شد. ساختمان‌های بسیاری در پیرامون آن ساخته و سپس ویران شدند.
ساختمان بانک تجارت: در آغاز پس از تخریب بنای یکپارچه اولیه و در ضلع شرق میدان ساختمان بانک شاهی ساخته شد. این ساختمان بعدها با تغییراتی به بانک بازرگانی (سپس بانک تجارت کنونی) تبدیل شد. از میان ساختمان‌های قدیمی میدان تنها این بنا هنوز پابرجا مانده‌است.
ابستگاه مترو: در ضلع غرب نیز نخست ساختمان نظمیه ساخته شد که بعدها تخریب و نوسازی گردید. در ضلع جنوب غربی نیز ساختمان راهنمایی و رانندگی ساخته شد که در دوره بعد تخریب شد و ایستگاه مترو به جای آن بنا شد.
ساختمان مخابرات: در آغاز دوره رضا شاه در جنوب این میدان نخست ساختمان تلگرافخانه ساخته شد. این بنا نیز بعدها تخریب شد و وزارت پست و تلگراف و تلفن ساختمان ۱۴ طبقه‌ای را بجای آن ساخت که امروزه بزرگ‌ترین ساختمان اطراف میدان است.۱۵۱۶
ساختمان شهرداری: در سال ۱۳۰۰ خورشیدی ساختمان بلدیه (بعدها شهرداری تهران) در ضلع شمالی این میدان ساخته شد.۱۷ در ضلع شمالی بنای شهرداری کوچه چهارمتری‌ای قرار داشت. با تخریب ساختمان شهرداری و پیوست شدن زمین شهرداری و کوچه پشت آن به میدان، مغازه‌هایی که قبلاً در این کوچه بودند به میدان مشرف شدند.۱۸ ضلع شمالی میدان و مغازه‌های آن تا امروز به یادبود کوچه تخریب شده، «پشت شهرداری» نامیده می‌شوند.۱۹۲۰
ساختمان آتش‌نشانی: تازه‌ترین ساختمان احداثی در این میدان در کنار ایستگاه مترو، بنای ایستگاه آتش‌نشانی۲۱ است.
موزه استاد صنعتی: موزه آثار استاد علی‌اکبر صنعتی (موزه ۱۳ آبان) در ضلع غربی این میدان قرار دارد.
وضع کنونی
بخشی از فروشگاههای ضلع شمالی میدان (پشت شهرداری) امروزه به کار فروش دستگاه‌های صوتی اتومبیل گرفته شده‌اند.۲۲ اطراف باب همایون بورس فروش کت و شلوار بوده۲۳ و ضلع جنوبی میدان تقریباً بطور کامل توسط ساختمان بتنی ۱۴ طبقه مخابرات اشغال شده‌است. به واسطه انفجار یک بمب قوی در تاریخ ۱۲ اردیبهشت ۱۳۶۴ و تخریب ساختمان‌های اطراف، بخشی از این ضلع خالی از بناست.۲۴۲۵ تلاش‌هایی صورت گرفته‌است تا تعدادی پارکینگ مکانیزه در ضلع شرق پایانه قورخانه ایجاد شود و فضای پارک کافی در محدوده به‌وجود آید.۲۶۲۷ به علاوه از جمله طرح‌ها برای تأمین فضای پارکینگ بهسازی پنج پارکینگ طبقاتی سعدی، پروانه، کریستال، ناصر خسرو، مولوی، پایانه قورخانه و بهشت خواهد بود.۲۸ شورای شهر تهران در نظر دارد تا پروژه ساماندهی میدان توپخانه را به مسابقه بگذارد.۲۹
طرح‌های بازسازی
این میدان از نماها و خاطره‌های سه دوره تاریخی قاجار، پهلوی اول و پهلوی دوم برخوردار است و بیشتر دگردیسی‌ها نیز در همین سه دوره رخ داده است. بازسازی این میدان و نمایش ارزش‌های هر سه دوره کار چندان آسانی نیست.۳۰
طرح بازسازی دوباره این ساختمان در چند سال پیش مطرح بوده است. از جمله در سال ۱۳۸۳ طرح بازسازی بدنه‌های شمالی و جنوبی میدان توپخانه تهران در کمیسیون ماده پنج شهرداری تهران به تصویب رسید و قرار بود که با جابجایی پایانه اتوبوس شهری از محل پیشین ساختمان بلدیه و ساخت راه زیرگذر پیاده‌رو از ایستگاه مترو به سوی خیابان فردوسی با احیای بدنه‌های تاریخی این میدان، سیمای تاریخی دوره پهلوی اول بازسازی شود.۶ در سال ۱۳۹۱ نیز طرح احیای نقش فرهنگی- گردشگری میدان توپخانه مطرح شد.۳۱
طرح ساماندهی میدان امام خمینی
در مرداد‌ماه سال ۱۳۹۳ شورای شهر تهران طرحی یکفوریتی را برای ساماندهی کهن‌ترین میدان پایتخت یعنی میدان امام خمينی به همراه ۲۹ میدان ديگر به تصویب رساند.۱ طرح ساماندهی این میدان در راستای جداسازی سطوح خدماتی، ترافیكی و پياده‌راهی انجام می‌پذیرد و از چشم‌انداز دیگر طرح به‌گونه‌ای به اجرا در می‌آید كه بناهای تاریخی آن در ضلع غربی و جنوب غربی و شرقی نمايان شود. مساحت كل این پروژه در حدود ۳۰۸۴۰ مترمربع است.۱ اهداف اجرای این طرح عبارتند از۱:
باز زنده‌سازی و باز‌شناساندن نقش میدان توپخانه با رویکرد احیای بافت تاریخی
احیای فضای باز شهری سرزنده با قابليت مكث طولانی در حضور شهروندان
پذیرایی و ساماندهی حضور فعالیت گردشگران داخلی و خارجی حاضر در مركز شهر تهران
ايجاد فضاي تنفس بافت متراكم پيرامون خود در مركز شهر
واگذاری نقش گذرگاهی و ارتباطی ترافیكی به شریان‌های پیرامونی
بالا بردن نقش این میدان برای تبدیل شدن به یكی از مقاصد اصلی گردشگران در تهران
خانه شهر
با گذشت نیم سده از ویرانی ساختمان بلدیه، در فروردین ۱۳۹۴ در راستای انجام پروژه "طرح ساماندهي ميدان امام خمینی" عملیات اجرایی ساخت دوباره ساختمان بلدیه در میدان توپخانه با همان شکل و نما آغاز شد. در طرح ساماندهی ميدان توپخانه ساختمانی به سيمای عمارت بلديه تهران (ساختمان شهرداری تهران) به نام خانه شهر در بخش شمالی میدان ساخته می‌شود. اين ساختمان ۱۸هزار مترمربعی قرار است با کاربری فرهنگی در چهار طبقه (دو طبقه زیرزمین و دو طبقه روی زمین) در زمینی به مساحت ۴۵۰۰ مترمربع بر پا گردد
تاریخچه
ساختمان تلگرافخانه در دهه سی خورشیدی
ساختمان شهرداری و میدان توپخانه در دهه سی خورشیدی
میدان توپخانه دارای پهنایی نزدیک به ۱۱۰ متر و درازای تقریبا ۲۲۰ متر و چهارگوش مستطیلی است که دقیقا از تناسبات توصیه‌شده در دوره نوزایی (رنسانس) و باروک پیروی می‌کند.۲
کار ساخت میدان توپخانه در سال ۱۲۸۴ هجری قمری، و به دستور میرزاتقی‌خان امیرکبیر، در زمینی مستطیل شکل و در بیابان شمالی میدان توپخانه قدیم (میدان ارگ کنونی) آغاز شد. پیش از آن و از زمان فتحعلی‌شاه، این بیابان برای جایگیری توپ‌ها و توپچی‌ها اختصاص داشت. معمار میدان محمدابراهیم‌خان آذربایجانی (دایی کامران‌میرزا) بود. کار ساخت میدان ده سال به درازا انجامید و در سال ۱۲۹۴ قمری به دستور اعتمادالسلطنه پایان گرفت.۳ این میدان از نخستین گذرگاه‌های تهران است که سنگفرش و بعدها اسفالت شده‌است.۴
در گذر زمان ساختمان‌های گوناگونی در این میدان بر پا شده که در جای خود از مهمترین مراکز دولتی به شمار می‌رفتند.۲ در آغاز حصاری از ساختمان‌های دو طبقه طاق ضربی (همانند میدان نقش جهان) در چهارگوشه آن برای جای دادن ابزارهای جنگی و نیروهای وابسته به آن بنا شده بود. پس از تخریب این بنای یکنواخت و منظم اولیه، در سمت غرب میدان ساختمان نظمیه و در ضلع شرق آن ساختمان بانک شاهی ایران بر پا گردید. سپس در ضلع شمال ساختمان اداره بلدیه (ساختمان شهرداری) ساخته شد و پس از آن در جنوب میدان ساختمان تلگرافخانه بنا شد. آن گاه نظمیه دوباره تغییر شکل داد و تجدید بنا شد و در ضلع جنوب‌غربی میدان اداره عبور و مرور (راهنمایی و رانندگی) ساخته شد. سپس بانک شاهی تغییر شکل داده شد به جای بنای نخستین، ساختمان جدید بانک بازرگانی (بانک تجارت کنونی) بر پا شد. ساختمان تلگراف خانه نیز تخریب و به جای آن ساختمان بلندمرتبه وزارت پست و تلگراف و تلفن بنا شد. ساختمان بلدیه نیز که به شهرداری تغییر نام داده بود، تخریب گردید و جای آن به پایانه اتوبوسرانی شرکت واحد سپرده شد و سرانجام به جای اداره راهنمایی و رانندگی، ایستگاه مترو امام خمینی (توپخانه) ساخته شد.۵
شواهد تاریخی در تهران نشان می‌دهد که میدان توپخانه سه دوره دگرگونی را پشت سر نهاده است و در هر یک از این سه دوره، ساختمان‌ها و بناهای آن تخریب و ساختمان‌های تازه‌ای به جای آن‌ها بر پا شده است. با این وجود، سیمای تاریخی این میدان با بنای تلگراف خانه که معماری آن مشابه میدان حسن‌آباد تهران است، بیش از سیمای دیگر دوره‌ها در یادها مانده است.۶
کاربری پیشین
میدان توپخانه از بدو احداث، مرکزی برای تجمع، آتشبازی، مشق و رژه نظامی و همچنین اعدام محکومان بوده‌است. برخی بر این باورند که طراح میدان در هنگام طراحی آن به میدان نقش جهان اصفهان نیز نظر داشته‌است.۷ در اوایل احداث میدان، چند عراده توپ غنیمتی شاه عباس صفوی از پرتغالی‌های جزیره هرمزدر آن قرار داده شده بود. همچنین توپی به نام توپ مروارید که از ساخته‌های دوران فتحعلی‌شاه بود در میدان به نمایش گذاشته شده بود.۸
میدان توپخانه از نخستین گذرگاه‌های تهران است که سنگفرش شده و در دوره‌ای به عنوان نقطه پیوند میان بخش نوین و بخش کهن تهران قلمداد می‌شد.۹
با آغاز دگرگونی‌های شهرسازی نوین از میانه‌های دوره قاجار و به ویژه از دوره پهلوی، میدان توپخانه بناهای نوینی مانند عمارت تلگرافخانه و پست‌خانه، بانک، بلدیه و نظمیه را در کنار خود می‌بیند. عناصری که از شاخصه‌های مدرنیته به شمار می‌رود و برای میدان توپخانه ناشناس است. از این مقطع به بعد میدان دارای کاکردی ویژه می‌شود، به گونه‌ای که با این دگردیسی‌ها این میدان بر آن است که چهرهٔ مدرن شده شهرهای ایرانی برای فرنگیان و خارجیانی که به ایران سفر می‌کنند فراهم آورد.۲
گردهمایی‌ها و راهپیمایی‌های سیاسی و اجتماعی
در دوره مشروطه این میدان به دلیل نزدیکی به ارگ سلطنتی و نیز میدان بهارستان بارها محل تجمع مخالفان مشروطه بود و واقعه میدان توپخانه در این میدان رخ داد.۱۰
در سال‌های ملی شدن صنعت نفت ایران هم راهپیمایی‌ها و گردهمایی‌های بسیاری در این میدان انجام می‌شد.۱۱ در روزهای نزدیک به کودتای ۲۸ مرداد این میدان صحنه تظاهرات و میتینگ نیروهای مخالف شاه و هواداران مصدق بود. در همین روزها بود بود که تندیس رضاشاه در این میدان در روز ۲۶ مرداد ۱۳۳۲ برانداخته شد.۱۱ در روزهای پس از خروج محمدرضاشاه در جریان انقلاب ۱۳۵۷ مخالفان در این میدان تجمع کرده و تندیس شاه را به زیر کشیدند.۱۲
در جریان اعتراضات به نتایج انتخابات ایران در سال ۱۳۸۸ نیز این میدان محل راهپیمایی سکوت و گردهمایی شمار بسیار زیادی از معترضان در روز ۲۸ خرداد ۱۳۸۸ بوده‌است.۱۳
از مهمترین اعدام‌های سیاسی - قضایی انجام گرفته در این میدان می‌توان به اعدام شیخ فضل‌الله نوری، نایب حسین کاشی و اصغر قاتل اشاره نمود.۵
راهپیمایی هواداران ملی شدن صنعت نفت ایران
میتینگ حزب توده در مرداد ۱۳۳۲
نصب عکس شاه به جای تندیس برانداخته‌شده در روز ۲۸ مرداد
تظاهرات هواداران شاه در روز ۲۸ مرداد جلوی عمارت شهرداری
برانداختن تندیس رضاشاه در سال ۱۳۵۷
راهپیمایی سکوت هواداران جنبش سبز در میدان توپخانه
جایگاه
میدان توپخانه در محدوده منطقه ۱۲ شهرداری تهران جای گرفته است. خیابان فردوسی در شمال غربی، خیابان لاله‌زار و خیابان اکباتان در شمال شرقی، خیابان امیرکبیر و خیابان ناصرخسرو در جنوب شرقی، خیابان باب‌همایون (الماسیه) در جنوب غربی و خیابان امام‌خمینی (خیابان سپه) در غرب، به میدان متصل می‌شوند.۱۴
ساختمان‌های پیرامون
عکس قدیمی از ساختمان بانک شاهی ایران (ساختمان بانک تجارت کنونی) در بخش شرقی میدان
با وجودی که میدان در آغاز به‌گونه یکپارچه طراحی و ساخته شد، اما پس از احداث، دستخوش دگرگونی‌های بسیاری شد. ساختمان‌های بسیاری در پیرامون آن ساخته و سپس ویران شدند.
ساختمان بانک تجارت: در آغاز پس از تخریب بنای یکپارچه اولیه و در ضلع شرق میدان ساختمان بانک شاهی ساخته شد. این ساختمان بعدها با تغییراتی به بانک بازرگانی (سپس بانک تجارت کنونی) تبدیل شد. از میان ساختمان‌های قدیمی میدان تنها این بنا هنوز پابرجا مانده‌است.
ابستگاه مترو: در ضلع غرب نیز نخست ساختمان نظمیه ساخته شد که بعدها تخریب و نوسازی گردید. در ضلع جنوب غربی نیز ساختمان راهنمایی و رانندگی ساخته شد که در دوره بعد تخریب شد و ایستگاه مترو به جای آن بنا شد.
ساختمان مخابرات: در آغاز دوره رضا شاه در جنوب این میدان نخست ساختمان تلگرافخانه ساخته شد. این بنا نیز بعدها تخریب شد و وزارت پست و تلگراف و تلفن ساختمان ۱۴ طبقه‌ای را بجای آن ساخت که امروزه بزرگ‌ترین ساختمان اطراف میدان است.۱۵۱۶
ساختمان شهرداری: در سال ۱۳۰۰ خورشیدی ساختمان بلدیه (بعدها شهرداری تهران) در ضلع شمالی این میدان ساخته شد.۱۷ در ضلع شمالی بنای شهرداری کوچه چهارمتری‌ای قرار داشت. با تخریب ساختمان شهرداری و پیوست شدن زمین شهرداری و کوچه پشت آن به میدان، مغازه‌هایی که قبلاً در این کوچه بودند به میدان مشرف شدند.۱۸ ضلع شمالی میدان و مغازه‌های آن تا امروز به یادبود کوچه تخریب شده، «پشت شهرداری» نامیده می‌شوند.۱۹۲۰
ساختمان آتش‌نشانی: تازه‌ترین ساختمان احداثی در این میدان در کنار ایستگاه مترو، بنای ایستگاه آتش‌نشانی۲۱ است.
موزه استاد صنعتی: موزه آثار استاد علی‌اکبر صنعتی (موزه ۱۳ آبان) در ضلع غربی این میدان قرار دارد.
وضع کنونی
بخشی از فروشگاههای ضلع شمالی میدان (پشت شهرداری) امروزه به کار فروش دستگاه‌های صوتی اتومبیل گرفته شده‌اند.۲۲ اطراف باب همایون بورس فروش کت و شلوار بوده۲۳ و ضلع جنوبی میدان تقریباً بطور کامل توسط ساختمان بتنی ۱۴ طبقه مخابرات اشغال شده‌است. به واسطه انفجار یک بمب قوی در تاریخ ۱۲ اردیبهشت ۱۳۶۴ و تخریب ساختمان‌های اطراف، بخشی از این ضلع خالی از بناست.۲۴۲۵ تلاش‌هایی صورت گرفته‌است تا تعدادی پارکینگ مکانیزه در ضلع شرق پایانه قورخانه ایجاد شود و فضای پارک کافی در محدوده به‌وجود آید.۲۶۲۷ به علاوه از جمله طرح‌ها برای تأمین فضای پارکینگ بهسازی پنج پارکینگ طبقاتی سعدی، پروانه، کریستال، ناصر خسرو، مولوی، پایانه قورخانه و بهشت خواهد بود.۲۸ شورای شهر تهران در نظر دارد تا پروژه ساماندهی میدان توپخانه را به مسابقه بگذارد.۲۹
طرح‌های بازسازی
این میدان از نماها و خاطره‌های سه دوره تاریخی قاجار، پهلوی اول و پهلوی دوم برخوردار است و بیشتر دگردیسی‌ها نیز در همین سه دوره رخ داده است. بازسازی این میدان و نمایش ارزش‌های هر سه دوره کار چندان آسانی نیست.۳۰
طرح بازسازی دوباره این ساختمان در چند سال پیش مطرح بوده است. از جمله در سال ۱۳۸۳ طرح بازسازی بدنه‌های شمالی و جنوبی میدان توپخانه تهران در کمیسیون ماده پنج شهرداری تهران به تصویب رسید و قرار بود که با جابجایی پایانه اتوبوس شهری از محل پیشین ساختمان بلدیه و ساخت راه زیرگذر پیاده‌رو از ایستگاه مترو به سوی خیابان فردوسی با احیای بدنه‌های تاریخی این میدان، سیمای تاریخی دوره پهلوی اول بازسازی شود.۶ در سال ۱۳۹۱ نیز طرح احیای نقش فرهنگی- گردشگری میدان توپخانه مطرح شد.۳۱
طرح ساماندهی میدان امام خمینی
در مرداد‌ماه سال ۱۳۹۳ شورای شهر تهران طرحی یکفوریتی را برای ساماندهی کهن‌ترین میدان پایتخت یعنی میدان امام خمينی به همراه ۲۹ میدان ديگر به تصویب رساند.۱ طرح ساماندهی این میدان در راستای جداسازی سطوح خدماتی، ترافیكی و پياده‌راهی انجام می‌پذیرد و از چشم‌انداز دیگر طرح به‌گونه‌ای به اجرا در می‌آید كه بناهای تاریخی آن در ضلع غربی و جنوب غربی و شرقی نمايان شود. مساحت كل این پروژه در حدود ۳۰۸۴۰ مترمربع است.۱ اهداف اجرای این طرح عبارتند از۱:
باز زنده‌سازی و باز‌شناساندن نقش میدان توپخانه با رویکرد احیای بافت تاریخی
احیای فضای باز شهری سرزنده با قابليت مكث طولانی در حضور شهروندان
پذیرایی و ساماندهی حضور فعالیت گردشگران داخلی و خارجی حاضر در مركز شهر تهران
ايجاد فضاي تنفس بافت متراكم پيرامون خود در مركز شهر
واگذاری نقش گذرگاهی و ارتباطی ترافیكی به شریان‌های پیرامونی
بالا بردن نقش این میدان برای تبدیل شدن به یكی از مقاصد اصلی گردشگران در تهران
خانه شهر
با گذشت نیم سده از ویرانی ساختمان بلدیه، در فروردین ۱۳۹۴ در راستای انجام پروژه "طرح ساماندهي ميدان امام خمینی" عملیات اجرایی ساخت دوباره ساختمان بلدیه در میدان توپخانه با همان شکل و نما آغاز شد. در طرح ساماندهی ميدان توپخانه ساختمانی به سيمای عمارت بلديه تهران (ساختمان شهرداری تهران) به نام خانه شهر در بخش شمالی میدان ساخته می‌شود. اين ساختمان ۱۸هزار مترمربعی قرار است با کاربری فرهنگی در چهار طبقه (دو طبقه زیرزمین و دو طبقه روی زمین) در زمینی به مساحت ۴۵۰۰ مترمربع بر پا گردد